22 Aralık 2008 Pazartesi

Amerika'nın keşfi (1492)


Cenovalı denizci Kristof Kolomb 1492 de İspanya kralının desteğiyle Amerika kıtasını keşfetmiştir.

Doğuyla yapılan ipek ve baharat ticareti Asya'da Moğolların kontrolüne girmişti. İstanbul'un alınmasıyla da Asya'ya ulaşmak daha da zorlaştı. Bu iki gelişme Doğu ticaretini zorlaştırıyordu. Alternatif yollara gereksinim doğmuştu.

Columbus kardeşler 1480 lerde Okyanus'da hep batıya giderek Hindistan'a ulaşabileceklerini söylüyorlardı. Denizciler ve bilginler dünyanın bir küre olduğunu bildikleri halde cahil halk dünya'yı düz sanıyordu. Columbus eski arap kitaplarından edindiği bilgilerle dünyanın çevresinin 25,500 km olduğunu hesapladı. Böylece Kanarya adalarından Japonya'ya uzaklık 3,700 km kabul etti. Oysa dünynın çevresinin 40,000 km olduğunu 2.yüzyılda Erostathanes hesaplamıştı. Gerçekte Kanarya adalarından Japonya 19,600 km uzaklıktaydı. O dönemde hiçbir gemi bu kadar uzun mesafede yetecek kadar yiyecek ve su taşıyamazdı. Denizcilerin hepsi böyle bir seyahatin susuzluk ve açlıktan ölmek demek olduğunu söylüyordu. Bu durumun aksine İspanya'nın Hindistan ile ticareti diğer Avrupa devletlerinin aleyhine olacak şekilde geliştirmek için yeni yollar bulması gerekiyordu. Columbus'ın şansı bu oldu.

Columbus planını ilk önce 1485 de Portekiz kralı II. John'e sundu. Batıya doğru 3860 km gidecek Hindistan'ı bulacak ve dönecekti. Kralın danışmanları planı gerçekçi bulmadılar. Hindistan bu kadar yakın olamazdı. Proje red edildi.

1488 yılında Columbus planı yeniden Portekiz kralına sundu. Tam o yıl Portekiz'li kaşif Bartolomeu Dias Afrika'nın güney ucuna ulaşarak Asya yolunu bulmuştu. Bu nedenle elinde bir alternatifi olan Portekiz kralı projeyle ilgilenmedi.

Columbus ardından Cenova ve Venedik yönetimlerinden de gereken desteği alamadı. Bu arada İngiltere'de teklif götürmüştü ama karar gecikince İspanya'da karar kıldı.


İspanya o dönem, Aragon kralı Ferdinand II ve Castille kraliçesi Iseballa'nın evlilikleriyle birlikte tek bir ülke gibi yönetilir olmuştu. Columbus teklifini Castille Kraliçesi İseballa'ya sundu. Kraliçenin danışmanları önerilen mesafenin çok kısa olduğunu söyleyerek projeye karşı çıktılar. İki yıl süren uğraşlardan sonra Kral ve kraliçe Columbus ile bir kottrat yaparak keşfedilen yerlerden Columbus'un ödül almasını kabul ettiler.

Columbus'un Caribbean adalarına yaptığı ilk seyahatin rotası yıkarıdaki resimde görülmektedir.Sonunda Columbus 3 Ağustos 1492 de üç gemi ile hareket etti. Gemilerin en büyüğü altta resmini gördüğünüz idi.

Önce Kastilya krallığına ait Kanarya Adalarına ulaştı. Burada bir süre kalıp gemilerin tamirlerini yaptırdı ve yiyecek stoklattı.
6 Eylül'de yeniden denize açıldı ve 5 haftalık sürenin sonunda 12 Ekim 1492'de ilk kara gözüktü. Columbus adaya San Salvador adını verdi( şimdi The Bahamas). Columbus Küba'nın kuzeydoğusunu ve Hispaniola (Dominik cumhuriyeti) nın kuzeyini ziyaret etti. Buralarda gördüğü yerlileri çok barışçıl ve sevgi dolu olarak anlattı. 39 askerini bırakarak şimdi Haiti denilen bölgede ilk yerleşim yerini kurdurdu ve kendisi yanına esir olarak aldığı 20 yerli ile İspanya'ya döndü. Yerlilerden ancak 7-8 i İspanya'ya ulaşabildi diğerleri yolda öldüler.

Bu seyahat ile syphilis(frengi) hastalığı Amerika'dan Avrupa'ya yeniden geldi. Columbus'un adamları Kral Charles VIII ile katıldıkları İtalya seferi sırasında hastalığı Avrupa'ya yaydılar. 5 milyon kişi bu hastalıktan öldü.

2.Sefer
Columbus 1493 de yeni yerler keşfetmek ve koloniler kurmak için 17 gemi 1200 kişi ile yeniden sefere başladı, kanarya adalarından sonra bu kez biraz daha güneye gittiler. Haritada gördüğünüz adaları dolaşan Columbus Hispaniola adasında Taino insanlarına katliam yaptı. Yüzlercesini yakalayıp esir olarak satılmak üzere Avrupa'ya yolladı. Kalan insanların altın getirmelerini istedi. Getirmeyenin ellerini kesiyor ve öldürüyordu. Ada nüfusunun yarısı kabul edilen 250,000 Taino'nun öldüğü sanılmaktadır. Geri kalanı da köleleştirilip plantasyonlarda çalıştırıldılar. Columbus ilk seyahatinden 60 yıl sonra 1550 ye gelindiğinde ada da yaşayan Taino sayısı 100 civarındaydı.


3.Sefer
Columbus'un 3. seyahati 1498 de 6 gemiyle yapıldı. Trinidad , Tobago , Grenada ve Güney Amerika'yı Orinoco nehrini inceleyen Columbus Hispaniola' ya geri döndü. Kolonideki İspanyollar hayallerin gerçekleşmediğini söyleyerek karşı çıktılar. Columbus sertlik uygulayarak bu başkaldırıyı bastırdı. ispanya'ya dönüşünde bir süre tutklu kaldı.

4.Sefer
4.sefer Endonezya'daki Starit of Malacca'yı bulmak amacıyla düzenlendi. Hispaniola yakınlarındayken fırtına çıktı. Columbus gemisi limana sığındı, İspanya'ya altın götürmekte olan yerel yönetim idarecisi Columbus'ın fırtına uyarısını dinlemedi. 30 gemisinden 29 u battı, İspnya'ya gönderilmekte olan altınlarda denizi boyladı.


Jamaica da biraz dinlenen Columbus Güney Amerika'ya gitti. Panama da yerlilerden başka bir okyanus olduğunu duyan Columbus bunu araştıramadan fırtınalara yakalandı. Gemileri karaya oturan Columbus ve adamları bir yıl süreyle Jamaica da kaldılar. Sonunda yardım geldi kurtuldular ve İspanya'ya döndüler.

Columbus 1506 yılında 55 yaşında öldü. Öldüğünde Hispaniola'dan topladığı altınlar nedeniyle oldukça zengindi. Keşfettiğ yerlerin Asya'nın doğu kıyıları olduğunu sanıyordu.
Amerigo Vespucci, medici ailesi için çalışan bir kaşif denizciydi. Columbus'ın ilk seferinden sonra 2 yada 3 kez benzer rotaları izleyerek Amerika kıtasına ulaştı . Gezilerinde güney amerika doğu sahili boyunca güneye doğru indi ve buraların yeni bir kıta olduğuna inandı. Kuzey Amerika varlığı henüz bilinmiyordu. Daha sonraları keşfedilmiştir.
Amerigo Vespucci'nin 1502-1504 de yayınlanan seyahat günlükleri Martin Waldseemüller'i Colombus'ın keşfettiği yerlerin Hindistan değil yeni bir kıta olduğuna inandırdı. Ve Martin Waldseemüller 1507 yılında yayınladığı yeni dünya haritasında yeni kıtayı Vespucci'nin isminin latin karşılığı olan Americus dan esinlenerek America olarak tanımladı.

Amerika bir dönem Columbia olarak tanındı. Amerikan devriminden sonra hızla bu isim yaygınlaştı. 18. yüzyılın sonlarında South Carolina Columbia, Columbia river gibi yerlere adı verildi. United States yerine Columbia denilmesi kabul görmedi fakat Columbia Amerika'nın dişi adı , Uncle Sam da erkek ismi olarak benimsendi.

ABD dışında isim 1819 da Republic of Colombia olarak yer buldu.


Keşfettiği adaları Hindistan sanıp Batı Hint Adaları diye niteleyen Kolomb oranın yeni bir kıta olduğunu anlayamadan ölmüştür.


Deniz aşırı yerlerin keşif yolunu açması bakımından önemlidir.




Kaldığınız sayfaya dönüş için tarayıcınızın(Browser) Back ikonuna basınız.